لِ : (Lâmı Tâlil) Muzari fiilin başına gelen ‘Li’ harfi; içinlik anlamı katar ve muzari fiili nasbeder.

Normal fiilleri fetha ile nasbeder, “Ef’âlul Hamse“leri ‘nun’ harfinin gitmesi ile nasbeder.

لِتَنْصُرَ <–  تَنْصُرُ

لِتَنْصُرا <–  تَنْصُرانِ

لِتَنْصُرُوا <–  تَنْصُرُونَ

لِتَنْصُرِي <–  تَنْصُرِينَ

لِتَنْصُرا <–  تَنْصُرانِ

لِتَنْصُرْنَ <–  تَنْصُرْنَ  (değişmez)

خَرَجَ حامِدٌ مِنْ الفَصْلِ لِيَشْرَبَ الماءَ : Hamit su içmek için sınıftan çıktı.

أَنْ : Muzari fiilin başına gelen ‘En’ harfi; mek, mak anlamı katar ve muzari fiili nasbeder.

أنا أُرِيدُ أَنْ أجْلِسَ ھنا : Burada oturmak istiyorum.

Öncesindeki edatlar kullanılmayabilir;

أَعُوذُ بِاللهِ أَنْ أَكُونَ مِنْ الكَاذِبِينَ  ‘min’ düşmüştür aslı şöyledir –>أَعُوذُ بِاللهِ مِنْ أَنْ أَكُونَ مِنْ الكَاذِبِينَ

Eğer emir fiilinin önüne gelirse ‘Tefsir En’i olur, “diye” şeklinde tercüme edilir.

نَادَيْتُ أَنْ اِجْلِسْ : “Otur” diye bağırdım.

أَشَارَ الضَابِطُ أَنْ اِهْجُمُوا : Subay “saldırın” diye işaret etti.

مَا : (Nefiy Mâ’sı) Muzari fiili olumsuz yapar. Sadece anlamını olumsuz yapar, harekesini etkilemez, zamanını etkilemez. (Şimdiki zaman için) 

أنا ما أَشْرَبُ القَھْوَةَ الآنَ : Ben kahve içmiyorum.

لا : (Nefiy Lâ’sı) Muzari fiili olumsuz yapar. Sadece anlamını olumsuz yapar, harekesini etkilemez, zamanını etkilemez. (Geniş zaman için) 

أنا لا أَشْرَبُ القَھْوَةَ : Ben kahve içmem.

لَنْ : (Nefiy Len’i) Anlamını olumsuz yapmakla birlikte harekesini ve zamanını da etkiler. Geleceği mutlak manada olumsuzlaştırır. Fiili nasbeder.

لَنْ أتَزَوَّجَ مِنْهُ: Onunla evlenmeyeceğim.

كَيْ : (Böylece, … için) Genellikle başına ‘ل’ harfi eklenir. Olumsuz fiil için yapmak için sonuna ‘لا’ eklenir. Fiili nasbeder.

أَدْرُسُ اللُغَةَ العَرَبِيَّةَ لِكَيْ أَفْھَمَ القُرْآنَ الكَرِيمَ : Arapça dili çalışıyorum böylece Kuran-ı Kerim’i anlıyorum.

إِذَنْ : (O halde, öyleyse) Bir duruma cevap vermek amaçlı kullanılır. Şu şartlar sağlandığında fiili nasbeder; -Cümlenin başında olmalı, -Muzari fiil hemen sonrasında olmalı, -Fiil geleceği işaret etmeli

يَرْجِعُ المُدِيرُ اليَوْمَ مِنْ الخَارِجِ. -إِذَنْ نَسْتَقْبِلَهُ فِي المَطَارِ : Müdür bugün yurt dışından dönüyor. -Öyleyse onu havaalanında karşılayalım.

ف : (Fâ-i Sebebiye) Atıf harfidir. Bu harfle, cümlenin ilk kısmı sonraki kısmının oluşmasına sebep olur. Muzari fiili nasbetmesi için kendinden önce olumsuz veya talep (emir, nehiy, soru, temenni) gelmelidir.

لا أَعْرِفُ بَيْتَهُ فأَزُورَهُ: Evini bilmiyorum ki onu ziyaret edeyim.

اُدْرُسُوا دُرُوسَكُمْ فَتَنْجَحُوا فِي الإِمْتِحَانِ : Derslerinize çalışınız ki imtihanda başarılı olasınız.

لَمْ يُسْأَلْ فَيَجِيبَ : Sorulmadı ki cevap versin.

لَمْ : (Nefiy Lem’i) Anlamını olumsuz yapmakla birlikte harekesini ve zamanını da etkiler. Geçmişi kalıcı, mutlak olarak olumsuzlaştırır. Fiili cezmeder.

لَمْ يَاْكُلا الطاعامَ : O ikisi yemeği yemedi.  Aynısı böyle de yazılabilir ما أكلا الطاعامَ

لَمْ أَرَ صَدِيقِي ولَمْ أَسْمَعْ أَخْبَارَهُ : Ne arkadaşımı gördüm ne de onun haberlerini işittim. (ne böyle … ne de böyle)

جَاءَ زَيْدٌ ولَمْ يَدْرُسْ : Zeyd çalışmadan geldi. (Kendinden önceki marife ismin durumunu açıklarsa hal olur.)

لَمَّا : (Nefiy Lemmâ’sı) Anlamını olumsuz yapmakla birlikte harekesini ve zamanını da etkiler. Henüz anlamındadır. Geçici olumsuzluk. Henüz olmadı, henüz yapmadı,… Fiili cezmeder.

لَمَّا يَرْجِعْ مِنَ السَفَرِ: Henüz yolculuktan dönmedi.

لَمَّا أَكْتُبْ = لَمْ أَكْتُبْ بَعْدُ

عِنْدَمَا : Muzari fiillerin başına geldiğinde “inde, zaman” ifadesi katar. (Mazi fiiller için لَمَّا kullanılır.)

عِنْدَمَا أَذْھَبُ إِلى المَسْجِدِ أَجْلِسُ فِي الصَفِّ الأَوَّلِ : Camiye gittiğimde ilk sıraya otururum.

قَطُّ : Geçmiş zamandaki olumsuz fiillere vurgu yapmak için kullanılır.

لَمْ أَكْتُبْ إلَيهِ قَطُّ: Ona asla yazmadım.

أَبَدًا : Gelecek zamandaki olumsuz fiillere vurgu yapmak için kullanılır.

لَنْ أَكْتُبَ إِلَيهِ أَبَدًا: Ona asla yazmayacağım.

 FİİLİ MUZARİYİ NASBEDEN EDATLAR

Aşağıdaki edatlardan birisi fiil-i muzârinin başına gelirse muzâri fiilin sonunu nasbeder (fetha yapar). Cemi müennes nunları hariç (ن) nunlarını düşürür. Bu edatlar şunlardır:      

أَنْ  – لَنْ – كَىْ – إِذَنْ – حَتَّى- لِ – اَلْفاَءُ السَّبَبِيَّةُ

1)  أَنْ mek, mak: Muzâri fiili nasbederek masdara çevirir. Mâzî fiilin de önüne gelir, ancak mebni olduğu için sonuna tesir edemez. En çok kullanılan nasb edatıdır.

2) لَنْ asla …meyecek, mayacak (te’kîd-i nefy-i istikbal): Daha önce de gördüğümüz gibi muzâri fiilin manasını olumsuz istikbale çevirir:

3)كَيْ    …mek için, ..mak için: Sebep bildirir. Daha çok aynı manada  لِكَيْ olarak kullanılır ve sadece muzâri fiilin önüne gelir:

Burada mesela birinci cümlede (أَقْرَأُ دَرْسيِ) temel cümle, (كَيْ أَحْفَظَ) ise yan cümleciktir.

4)لِ    …mek için, ..mak için, ..sın diye: (Lâmu’t-ta’lîl) كَيْ gibi sebep bildirir. Aynı manada (لِأَنْ) şeklinde açıkça yazılmış halde de gelebilir. Lâmu’t-ta’lîl’den sonra (أَنْ) gelmediği takdirde bu fiilin mukadder yani gizli (أَنْ) ile nasbedilmiş olduğuna hükmedilir:

* لِ den önce olumsuz “كاَنَ” veya türevlerinden biri geçerse olumsuzluğu kuvvetlendirir ve “lâmü’l-cuhûd” (inkar lâmı) adını alır. Olumsuz  “كاَنَ”nin haberinin başındaki muzari fiili nasbeder:

5)   = إِذاً إِذَنْ öyleyse, o zaman, o halde: Daha çok istikbal ifade eden cümlelere bazan de şart edatlarına cevap olarak gelir. إذَنْ in muzâri fiili nasbetmesi için cevap cümlesinin ve muzâri fiilin hemen başında olması gerekir.

*Eğer muzâri fiilden sonra gelirse nasbetmez:

Muzâri fiilsiz veya fiilsiz cümlelerde de kullanılır:

6) حَتَّى….ıncaya kadar, …inceye kadar, ..e, ..a kadar, ta ki, nihayet, …diye, ..mek için, …mak için

7) اَلْفاَءُ السَّبَبِيَّةُ : Fâ-i Sebebiyye: Atıf harfidir. Bu harfle, cümlenin ilk kısmı sonraki kısmın oluşmasına sebep olur. Birincisi gerçekleşirse ikinci kısım da gerçekleşir. Fâ-i sebebiyye’nin muzâri fiili gizli (أَنْ)le nasbetmesi için kendinden önce ya nefî (olumsuz) veya taleb (emir, nehiy, soru, temenni) gelmelidir: